Göz Damar Tıkanıklığı Nasıl Anlaşılır? Toplumsal Görme Biçimleri Üzerine Sosyolojik Bir Okuma
Bir araştırmacı olarak her zaman şunu merak etmişimdir: İnsan yalnızca dünyayı gözleriyle mi görür, yoksa toplumun ona öğrettiği şekilde mi bakar? “Göz damar tıkanıklığı” gibi tıbbi bir terim, ilk bakışta tamamen biyolojik bir meseleyi çağrıştırır. Ancak sosyolojik olarak bakıldığında, bu tür rahatsızlıklar yalnızca bedensel değil, aynı zamanda toplumsal bir görme biçiminin de sonucudur. Çünkü her toplum, bireylerine sadece nasıl davranacaklarını değil, aynı zamanda nasıl göreceklerini de öğretir.
Göz Damar Tıkanıklığı: Bedenin Sessiz Alarmı
Tıbben göz damar tıkanıklığı, retina damarlarının kan akışının engellenmesiyle oluşan ciddi bir durumdur. Kişi, aniden görme kaybı yaşayabilir, bulanık görme ya da ışık çakmaları hissedebilir. Ancak bu fiziksel süreci, sosyolojik bir metafor olarak da okumak mümkündür.
Toplumlar da tıpkı bedenler gibidir; onların da dolaşım sistemleri, yani bilgi, duygu ve değer akışını sağlayan “damarları” vardır. Bu akış tıkandığında, toplumsal körlük başlar. İnsanlar birbirini göremez, anlamaz, duygusal empati damarları tıkanır. Tıpkı gözdeki gibi, toplumun damarları da bazen “görme kaybı” yaşar.
Toplumsal Normlar ve Görmenin Sınırları
“Görmek”, yalnızca fiziksel bir eylem değildir; toplumsal bir deneyimdir. Ne gördüğümüz, neyi görmezden geldiğimiz, hatta neyi görmememiz gerektiği bile toplum tarafından şekillendirilir. Erkeklerin güç, dayanıklılık ve rasyonellik üzerinden tanımlandığı bir kültürde, erkeklerin kendi kırılganlıklarını “görmeleri” çoğu zaman engellenir.
Kadınlar ise, toplumsal olarak ilişkisel bağlar kurmaya, duyguları anlamaya ve başkalarının ihtiyaçlarını fark etmeye yönlendirilir. Bu nedenle kadınlar, toplumsal “göz damarlarını” duygusal düzlemde daha açık tutar. Erkeklerse bu damarları işlevsel biçimde kullanır; görebilmek onlar için bir analiz aracıdır, hissetmek değil.
Bu farklılık, yalnızca biyolojik değil, aynı zamanda toplumsal rollerin bedenselleşmiş hâlidir. Çünkü toplum, bedene yalnızca nasıl davranacağını değil, nasıl hissedeceğini de öğretir.
Erkeklerin Yapısal, Kadınların İlişkisel Görüş Biçimleri
Toplumsal araştırmalar, erkeklerin genellikle “yapısal işlevlere” odaklandığını; yani dünyayı çözümlemek, düzenlemek ve işlevselleştirmek üzerinden anlamlandırdıklarını gösterir. Kadınlarsa “ilişkisel bağlara” yönelir; duygusal bağlamda görme yetileri daha kuvvetlidir.
Bir örnekle açıklayalım: Bir erkek göz damar tıkanıklığı belirtilerini fark ettiğinde genellikle bu durumu teknik bir sorun olarak ele alır: “Ekrana çok baktım, damar tıkanmış olabilir.” Kadınsa aynı durumu daha duygusal bir bağlamda yorumlayabilir: “Gözlerim yorgun, belki de çok ağladım.”
Bu fark, bireylerin toplumsal olarak nasıl şekillendirildiğini gösterir. Erkek için göz, bir “araçtır”; kadın içinse bir “yansıma yüzeyidir.” Toplum, bedensel deneyimleri bile cinsiyet kodlarıyla yeniden üretir.
Kültürel Pratiklerde Görme: Göz ve Ruh Arasındaki Bağ
Pek çok kültürde göz, yalnızca görme organı değil, ruhun aynası olarak kabul edilir. Anadolu’da “göz değdi”, “göz nuru”, “gözüm gibi sakındım” gibi ifadeler, gözün duygusal ve kültürel anlamını derinleştirir. Bu nedenle göz damar tıkanıklığı gibi bir rahatsızlık, bedensel bir uyarıdan fazlasıdır; toplumun “ruhsal körlüğünü” de sembolize edebilir.
Modern toplumlarda insanlar, sürekli görsel uyaranlarla karşı karşıya kalır. Reklamlar, ekranlar, dijital imgeler… Göz sürekli uyarılır, ancak anlam giderek kaybolur. Bu durum, sosyolojik anlamda bir “görsel yorgunluk” yaratır — tıpkı bir göz damarının tıkanması gibi, bireyin anlam damarları da tıkanır.
Belki de asıl soru şudur: Bugün gerçekten görüyor muyuz, yoksa yalnızca bakıyor muyuz?
Göz Damar Tıkanıklığı Nasıl Anlaşılır? Toplumun Kör Noktaları
Tıbbi açıdan göz damar tıkanıklığı aniden gelişir. Görme alanında kararma, ani bulanıklık ya da renk kaybı yaşanabilir. Fakat sosyolojik açıdan bakıldığında, toplumun “görme yetisi” yavaş yavaş kaybolur. Önce farklılıklara duyarlılığımız azalır, sonra empati damarlarımız tıkanır, sonunda birbirimizin yüzünü bile tanımaz hale geliriz.
Bu durumda, göz damar tıkanıklığını anlamanın sosyolojik karşılığı şudur: Birbirimizi görmezden gelmeye başladığımız an, toplumun damarları tıkanmıştır.
Sonuç: Görmenin Sorumluluğu
“Göz damar tıkanıklığı” yalnızca bir sağlık sorunu değil, aynı zamanda modern insanın metaforudur. Bedenimizdeki damarlar gibi, toplumsal ilişkilerimiz de tıkanabilir. Erkeklerin yapısal, kadınların ilişkisel biçimde “görmeleri” arasında fark olsa da, her iki cinsin de ortak bir görevi vardır: toplumsal körlüğü aşmak.
Okuyucuya bir davetle bitirelim:
Gözlerinizin neyi gördüğünü, neyi görmezden geldiğini düşünün. Çünkü bazen en derin tıkanıklık, göz damarlarında değil; bakışlarımızın anlamını kaybettiğimiz yerdedir.